Narodzenie Jezusa Chrystusa przed ponad dwoma tysiącami było fundamentalnym wydarzeniem w historii ludzkości. Tak fundamentalnym, że czas liczy się właśnie od tego wydarzenia. Towarzyszyły mu znaki niezwykłe – oto Dziewica poczęła i porodziła Syna, o którym powiedział anioł, że będzie Synem Boga Najwyższego. Powiła Go w stajence, do której wnet przybyli pasterze, opowiadając o znakach na niebie, które widzieli w środku nocy. Świątynni prorocy zapowiadali o Nim wielkie rzeczy. Królowie ze Wschodu oddali hołd, a Herod kazał go ścigać, jak największe dla niego zagrożenie. Ale niczym to było wobec tego, co miało nastąpić. Świadomość ludzi wzrastała aż do wyznania „Zaiste ten był Synem Bożym”.
Zaiste jest powód, aby świętować Jego, czyli Boże Narodzenie. To Święto przybliża nas do Nieba. A Niebo kojarzy się wszystkim z ucztą (por. teksty Starego Testamentu). A uczta musi być przygotowana. Stąd to krzątanie przedświąteczne: sprzątanie, pranie i prasowanie odświętnych ubrań, zakupy, gotowanie, przygotowywanie potraw, ubieranie choinki, budowanie szopki. Choć zależnie od czasów, stanów, zasobności szczegóły wyglądają różnie, to łączy je jedno: cała oprawa jest wyraźnie odróżniająca Święta od dnia powszedniego.
Już nawet małe dzieci wiedzą, że w wigilię Bożego Narodzenia jest post. Nie ma obiadu – jest tylko chleb z masłem i dżemem, mleko, płatki owsiane. Wreszcie zasiadamy przy wigilijnym stole, gdy tylko uda się maluchom dostrzec pierwszą gwiazdę na niebie. Milknie telewizor, bo w centrum jest Pan Bóg, a dookoła niego cała rodzina.
Na stole nakrytym białym obrusem leży Pismo Święte i opłatek. Na środku stołu świeca. Jedno miejsce przy stole pozostaje wolne - dla przybysza, gdyby taki nieoczekiwanie się zjawił.
Wieczerzę wigilijna rozpoczynamy modlitwą. Najlepiej jeśli prowadzi ją ojciec. Rozpoczynamy znakiem Krzyża Świętego:
" W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen.".
Matka zapala świecę i mówi:
" Światło Chrystusa."
Wszyscy odpowiadają : "Bogu niech będą dzięki."
Najstarsze dziecko zapala światełka na choince.
Ojciec mówi:
" Ponad dwa tysiące lat temu przyszedł na świat Jezus Chrystus, Syn Boży, oczekiwany Zbawiciel. Posłuchajmy mówiącego o tym fragmentu Ewangelii według św. Łukasza."
i czyta znamienne słowa z Ewangelii
„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Wybierali się więc wszyscy, aby dać się zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do nich: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: «Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania».” (Łk 2, 1-14).
Po odczytaniu słów Ewangelii ojciec intonuje kolędę „Bóg się rodzi”. Potem prowadzi modlitwę:
"Boże, nasz Ojcze, w tej uroczystej godzinie wychwalamy Cię i dziękujemy za noc, w której posłałeś nam swojego Syna Jezusa Chrystusa, naszego Pana i Zbawiciela i prosimy Cię:
1. Udziel naszej rodzinie daru miłości, zgody i pokoju. Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie.
2. Obdarz naszych sąsiadów, przyjaciół i znajomych pokojem tej nocy. Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie.
3. Wszystkich opuszczonych, samotnych, chorych, biednych, głodnych na całym świecie pociesz i umocnij Dobrą Nowiną tej świętej nocy. Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie.
4. Naszych zmarłych(wymienić imiona) obdarz szczęściem i światłem Twej chwały. Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie.
Módlmy się o radosne Święta Bożego Narodzenia
dla nas, naszych krewnych, wszystkich drogich naszemu sercu"
Wszyscy odmawiają
„Ojcze nasz”,
"Zdrowaś Mario",
"Chwała Ojcu". A dusze wszystkich wiernych zmarłych
przez Miłosierdzie Boże niech odpoczywają w pokoju wiecznym. Amen" .
Ojciec modli się:
"Panie Boże, Ty sprawiłeś, że ta święta noc zajaśniała blaskiem prawdziwej światłości Jednorodzonego Syna Twojego, spraw, abyśmy jaśnieli blaskiem Twego światła w naszym codziennym postępowaniu. Przez Chrystusa Pana naszego.
Amen.
A teraz w duchu miłości i przebaczenia przełamiemy się opłatkiem - chlebem miłości. Otwierając nasze serca w miłości wzajemnej, otwieramy je na przyjście Pana. Niech On będzie zawsze z nami."
Ojciec pierwszy składa wszystkim życzenia i przełamuje się opłatkiem. Cała rodzina przełamuje się opłatkiem i składa sobie życzenia.
Następuje modlitwa przed posiłkiem: " Pobłogosław Panie Boże nas i te dary, które z Twojej opatrzności spożywać mamy, oraz tych, którzy je przygotowali i naucz nas dzielić się chlebem i radością ze wszystkimi prze Chrystusa, Pana naszego. Amen"
Rozpoczyna się wieczerza – uroczysta. Dania, których nie je się przez cały rok. Zupa z karpia bądź grzybowa, karp gotowany, smażony, w galarecie, kapusta z grochem, z grzybami, ze śliwkami, karp zapiekany w śmietanie, ryba po grecku, łosoś w cieście francuskim, sałatka jarzynowa, kompot z suszonych śliwek, kutia, piernik, makowiec, pieczone jabłka. (Niektórzy liczą jako potrawy też dodatki: chrzan, dynia czy śliwki w occie.) Każdy region Polski może tu coś dodać czy ująć. Potrawy wspaniałe, ale wszystkie bezmięsne, wszystkie postne. Również zastawa stołowa, obrus itd. to nie to, co używa się na co dzień.
Po wieczerzy wigilijnej i modlitwie ("Dziękujemy Ci Panie Boże, za wszystkie dobrodziejstwa Twoje, który żyjesz i królujesz Bóg przez wszystkie wieki wieków Amen.") następuje moment, na który zawsze czekają dzieci. Wspomnienie Świętego Mikołaja, biskupa z Mitry, który obdarowywał biednych swojej diecezji.
Gdy wszyscy się nacieszą otrzymanymi podarkami, rozpoczyna się wspólne śpiewanie kolęd.
Kolędy przypominają nam historyczne wydarzenie (Mt 1, Mt 2, Łk 2 ), gdy "Słowo ciałem się stało i zamieszkało między nami". Świat był dla ludzi nieprzyjazny wtedy, jest i teraz. Lecz jak wtedy ludzie dostrzegli powód do radości, tak i teraz niech dla nas będzie "Z narodzenia Pana dzień dziś wesoły", niech "radość ludziom wszędzie słynie", bo "Chrystus się rodzi, nas oswobodzi", bo "to ten Jezus z nieba dany weźmie nas między niebiany, tylko Go z całego serca miłujmy.” Pomyślmy tylko, ile się na tym świecie zmieniło na lepsze dzięki prawdziwemu (katolickiemu) chrześcijaństwu. Pomyślmy, o ile spokojniej możemy patrzeć na nieprzyjazne zabiegi naszych wrogów, gdy ufamy nadziei, jaką pokładamy w prawdziwym Bogu. Choć często naszymi ludzkimi siłami nie jesteśmy w stanie im się przeciwstawić, to jednak w krytycznych sytuacjach możemy dostrzec palec Boży, karzący zatwardziałych grzeszników i wyzwalający z opresji ludzi sprawiedliwych.
Kto ma zdrowie i siły, o północy udaje się na Pasterkę. Inni pójdą na Mszę Św. z rana.
Uroczysta atmosfera wigilii przenosi się na Święta Bożego Narodzenia. Ale teraz jest to już świętowanie pełne. W wigilię czekaliśmy Narodzin Chrystusa, w Święta celebrujemy już dokonane Narodzenie. Na stół wnoszone są także potrawy mięsne: sałatki, pasztety, kurczak w rodzynkach, kaczka nadziewana jabłkami, pieczeń rzymska, i mnóstwo innych, których nazw zwykły śmiertelnik nie jest w stanie zapamiętać. Wszystko, co nakazuje regionalna czy rodzinna tradycja. Jeśli w jednej miejscowości mieszkają krewni, wizytują się nawzajem, czasem wręcz według dawno przyjętego rytualnego porządku.
Myśląc o wszystkim myślimy też i o Bogu. Zarówno w pierwszy jak i w drugi dzień Świąt udajemy się do kościoła, śpiewamy rodzinnie kolędy. Gdy sami nie śpiewamy, kolędy płyną z płyt czy kaset. Modlitwy przed posiłkiem mają szczególnie uroczysty charakter. Modlimy się w nich za rodziców, dziadków, za dzieci, które już opuściły rodzinne gniazdo, może już za wnuki, wszystkich krewnych, żyjących i zmarłych.
Choć oficjalnie Święta Bożego Narodzenia trwają dwa dni (spadek po komunie, która zniosła trzeci dzień Świąt, zastępując go "wolną sobotą"), tradycja przedłuża Okres Bożego Narodzenia na następne dwa tygodnie, aż do Święta Trzech Króli, kiedy to do szopki dostawiamy figurki Mędrców ze Wschodu. W tym czasie wspominamy herodową rzeź niewinnych dzieci w Betlejem - Świętych Młodzianków, którzy swą krew przelali za Jezusa, obchodzimy Święto Świętej Rodziny Jezusa, Maryi i Józefa, Świętej Bożej Rodzicielki i Najświętszego Imienia Jezus. Choć w tym czasie obowiązki wzywają do pracy, znajdujemy zawsze kilka wolnych chwil, by przy choince, przed szopką rodzinnie kolędować i uczyć młode pokolenie, jak wielkim wydarzeniem było przejście Boga na świat. Czas Bożego Narodzenia celebrujemy w Polsce potem do Święta Matki Bożej Gromnicznej, 2 lutego (Ofiarowanie Pańskie), śpiewając codziennie kolędy.
Choć w ramach Okresu Bożego Narodzenia wyróżnia się specjalne Święto Świętej Rodziny, to faktycznie rodzinne świętowanie trwa od wigilii, poprzez Święta Bożego Narodzenia, Oktawę Święta Bożego Narodzenia, Okres Święta Bożego Narodzenia, i Czas Święta Bożego Narodzenia aż do Matki Boskiej Gromnicznej. Słowo "rodzina" pochodzi wszak od "rodzenia" - fizycznego jak i duchowego. O Chrystusie śpiewamy: "Pałacu kosztownego żadnego / nie miał zbudowanego / Pan wszego stworzenia". Bo obrał sobie dom z żywych kamieni, małżonków Maryję i Józefa. I dobrze mu było, choć zimno wokół, bo "Maryja Panna Dzieciątko piastuje; / a Józef Święty Ono pielęgnuje." Dlatego potem z takim naciskiem podkreślał, że małżeństwo to nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety i że "co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela". Dlatego w Czasie Bożego Narodzenia wyrażajmy wdzięczność naszym Rodzicom oraz Bogu, że i nam dane było narodzić się w rodzinach. Dziękujmy Rodzicom za trwałość ich małżeństwa. I módlmy się, aby łaska rodzenia się w trwałych rodzinach dana była kolejnym pokoleniom, aby Święta Rodzina sprawiła, by wszystkie rodziny były święte.