Na konferencji
„Pedagogiczne, społeczne i duszpasterskie
aspekty wychowania w trzeźwości”,
Radom 21.2.2012
Wreszcie wielu usprawiedliwia się stwierdzeniem: "Wszyscy piją, zawsze piją, taka tradycja" itp. Analiza danych zadaje temu twierdzeniu kłam. 11 11 za "Analizy rynku spirytusowego w Polsce" Michała Górzyńskiego, Jarosława Osiaka i Magdakleny Rokickiej, http://www.qcm2.quicksilver.pl/img/27/Analiza%20rynku%20spirytusowego%20w%20Polsce%20-%20Raport.pdf Polska miała w 2001 roku jeden z najniższych w Europie poziomów konsumpcji na głowę . Aby jednak skutecznie przełamywać tego typu legendy, analiza danych empirycznych winna być bogatsza i nie ograniczać się do średnich na poziomie ogólnokrajowym.
Generalnie efektywne wychowanie w trzeźwości wymaga wieloaspektowych badań, w tym tendencji w konsumpcji spożycia alkoholu w odpowiedzi na wychowanie w trzeźwości. Obecnie w tych badaniach zdaje się dominować metoda ankietowa. Choć słuszna i pożyteczna, muszą jej wyniki być konfrontowane z obiektywną rzeczywistością, jak pokazują już wspomniane przykłady.
Co należy mierzyć? Przede wszystkim poziom konsumpcji alkoholu na głowę. Ale nie można się ograniczać do jedynie średniej, bo mówi ona zbyt mało. Wariancja czy odchylenie standardowe winny być absolutnym minimum przy opracowywaniu danych. Pełna dystrybuanta w postaci np. histogramu percentylowego byłaby cennym narzędziem analizy.
Interesujący jest nie tylko sam rozkład zmiennej konsumpcji, ale jego relacja (korelacja, dwuwymiarowe histogramy itp.) do innych cech społeczeństwa: dystrybucji geograficznej, czasowej (w tym w cyklu rocznym), zamożności, bezrobocia, dzietności, struktury zakupowej gospodarstw domowych, wykształcenia, czytelnictwa, zainteresowań, życia kulturalnego, stanu zdrowia/zachorowań danych osób i ich dzieci oraz wielu innych czynników, których związek podejrzewamy jak i wykluczamy. Szczególnie interesujące jest współkupowanie z innymi produktami, zachowania konsumpcyjne w restauracjach, barach itp. Należałoby zbierać statystyki wypadków drogowych i innych zdarzeń kryminalnych z udziałem alkoholu nie tylko w postaci liczb, lecz w relacji do społecznego tła, czyli znowu wykształcenia, stanu, statusu społecznego itp. Należałoby mierzyć poziom reklamy i kryptoreklamy konsumpcji alkoholu oraz ich adresatów.
Problemem wydaje się być zdobywanie odpowiednich danych. Wbrew pozorom są one zbierane i technicznie osiągalne dzięki programom lojalnościowym sieci sklepów, kartom stałego klienta, kartom kredytowym, danym zbieranym przez kasy fiskalne itp. Problem polega niewątpliwie na tym, iż są to dane stanowiące tajemnicę handlową, stąd w praktyce nieosiągalne. Zastępczo można sięgać po statystyki dochodów akcyzowych państwa jak i dochodów gmin z tytułu koncesji na sprzedaż alkoholu (publicznie dostępne budżety gmin), co można potem łączyć z danymi ze spisów ludności z danego terenu. Dane takie jednak nie są aż tak wartościowe, jak dane ze sprzedaży.
Powyższe dane są jednak obarczone pewnymi wadami: z jednej strony trudnodostępne, z drugiej jednostronne - dotyczą picia / niepicia oraz negatywnych skutków picia, czy to dla zdrowia czy gospodarki. Przez to pomiar skuteczności wychowania w trzeźwości ograniczałby się jedynie do aspektu ograniczania negatywnych zjawisk. Pomija się tu natomiast zarówno postawy jak i działania pozytywne oraz poziom inkulturacji trzeźwego stylu życia. Propozycją pozytywnego podejścia do tego pomiaru mogłyby być np. mapy występowania imprez bezalkoholowych ze strukturą oferty kulinarnej i kulturalnej czy liczbą uczestników, sklepów oferujących bezalkoholowe środki spożywcze itp. Ale ta koncepcja ma również ograniczenia w postaci dostępności stosownych danych.
Jest jednak źródło danych, które, jak się wydaje, jest wolne od wspomnianych wad. Poświęcimy mu kolejne punkty.
Proszę cytować jako:
Ks. W. Zązel, M. Kłopotek, M. i J. Gacek, L. Kłęk:
"Wesela bezalkoholowe probierzem skuteczności wychowania do trzeźwości".
W: A. Gołębiowski (red. nauk.): Działalność pedagogiczna i duszpasterska na rzecz wychowania w trzeźwości.
Wydawnictwo Diecezji Radomskiej, Radom 2012,
strony 171-184.
Treść wygłoszonego referatu oraz sprawozdanie z konferencji znajduje się tu