Św. Stanisław jest głównym patronem Polski, ładu moralnego, wsi i trzeźwości oraz roztropności narodowej.
Św. Stanisław jako biskup krakowski dał się poznać jako pasterz gorliwy i bezkompromisowy. Wśród zasług ks. biskupa Stanisława należy wymienić wyjednanie u Papieża Grzegorza VII zgody na wskrzeszenie metropolii gnieźnieńskiej, co umacniało polską niepodległość. Był w napominaniu surowy, pamiętał o wdowach i sierotach, był wrogiem nocnych uczt połączonych z pogańskimi śpiewami, potępiał wypasanie chłopskich łąk przez dworzan i rycerzy. W rodzinnej swojej wiosce wystawił kościół drewniany pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, który dotrwał do XVIII wieku.
Ale nie tylko tym naraził się władzy.
Ówcześnie panujący król Bolesław Śmiały był znakomitym wodzem i pewnie zapisałby się złotymi czcionkami w naszej historii, gdyby nie jego "słabostka" do hucznego świętowania. Przy tym nie mógł zdzierżyć upomnień ze strony biskupa odnośnie jego rozwiązłego życia, na tyle hulaszczego i zakrapianego, że w dodatku gnębił i łupił poddanych z ich majątku, jako że potrzebował pieniędzy na zabawy. Bawił się, zamiast po wyprawach wracać do Krakowa i zajmować się rządzeniem i porządkiem w państwie.
Jednego razu długa nieobecność w domu drużyny rycerskiej stała się okazją do niewierności żon. Usłyszwszy pogłoski rycerze zaczęli prosić władcę, by wracał do domu. Ten jednak od zabaw nie mógł się oderwać. Wtedy pojedynczo zaczęli się wymykać, by na własną rękę zrobić porządek z konkubentami. Król mocno się zirytował, gdy zauważył , co się dzieje. Wrócił do Krakowa i zaczął się mścić na rycerzach, którzy samowolnie wrócili. Ksiądz biskup Stanisław zwrócił władcy uwagę, że nie jest to całkiem w porządku i ma w tym swą winę i że powinien się generalnie zastaniowić nad zmianą stylu rządzenia.
Król postanowił się zemścić na księdzu biskupie, najpierw "legalnie", majstrując średniowieczną aferę gruntową. Namówił krewnych jednego ze zmarłych rycerzy, który sprzedał ks. biskupowi dla biskupstwa wieś Piotrawin, by go oskarżyli o nielegalne zajęcie gruntu. Ks. biskup poprosił o łaskę wezwania na świadka samego sprzedającego, czylizmarłego rycerza Piotra Strzemieńczyka z Janiszewa. Król, pewny swego, przekonany, że ks. biskup tylko gra na zwłokę, przychylił się do prośby i dał trzy dni. Ks. biskup przybył do grobu zmarłego Piotra, kazał go wykopać i modlił się dzień i noc, by Bóg zechciał go wskrzesić. Trzeciego dnia rycerz powstał i udał się przed sąd królewski. Zaskoczony Bolesław uniewinnił księdza biskupa.
Ale postanowił zabić go skrytobójczo. Ks. Biskup ukrywał się, ale zosttał osaczony podczas Mszy Św. na Skałce. Został w okrutny sposób zamordowany przez króla Bolesława Śmiałego, poćwiartowany, a szczątki rozrzucono po mieście.
Król nie cieszył się długo swym "zwycięstwem". Wygnano go, a Święty Stanisław otoczony został czcią całego ludu.
Grób św. Stanisława był celem pielgrzymek, gdzie proszono i dziękowano za otrzymane łaski. Złożono tu sztandary zdobyte pod Płowcami, Grunwaldem i chorągiew tureckiego wezyra z odsieczy wiedeńskiej.
Cnoty i męczeństwo ks. biskupa krakowskiego wysławia m.in. hymn "Gaude Mater Polonia".
W roku Pańskim 1253 Papież Innocenty IV podpisał dekret kanonizacyjny, a kanonizacja męczennika odbyła się 8 maja 1254 roku.
Papież Pius XII pisał w Liście apostolskim z okazji 700-lecia kanonizacji św. Stanisława: Św. Stanisław żył tylko dla Boga, całkowicie oddany ludziom i trosce o powierzoną sobie owczarnię, za przykładem Boskiego Pasterza, który był mu wzorem aż po ostatnie dni życia. Nie szczędził trudów, nie zrażał się żadnymi przeszkodami, byle tylko obyczaje społeczeństwa i jednostek oprzeć na zasadach Ewangelii.
Jego wstawiennictwu król Władysław Jagiełło przypisywał zwycięstwo pod Grunwaldem, a król Zygmunt Stary uznał go za swojego patrona.
I dziś niesie nam przesłanie, iż nie wystarczy, by polityk posiadał odpowienie zdolności i umiejętności, lecz musi także wykazywać się moralnym zdrowiem - być pobożnym, praktykującym katolikem, wiernym żonie i abstynentem.
Przytoczony wątek konfliktu króla z ks. biskupem potwierdza starą prawdę, iż pijaństwo nie leży w naturze Słowian. Jeden król wprawdzie lubował się w pijaństwie (a wyjątki regułę potwierdzają), ale jego wojownicy już nie - woleli czas wolny spędzać z żonami niż z alkoholem.